16 Ekim Dünya Gıda Günü: Sağlıklı gıda için çözüm dayanışma

FAO, 2022 Dünya Besin Günü’nde “Kimseyi Geride Bırakma” diyerek sürdürülebilir bir dünya’nın herkesin kıymetli olduğu bir dünya olduğunu vurguluyor. Tüm insanların besin, beslenme, barış ve eşitlik hakkını önceliklendirmek için dayanışma içinde birlikte çalışmalıyız.

Bir yanda besine erişmekte önemli problemler yaşayan fakirler, göçmenler, az gelişmiş ülkeler öbür yanda besin israfı ve obezite çelişkisi devam ederken, Rusya-Ukrayna savaşının da tırmandırdığı global besin krizi giderek daha fazla insanı açlıkla karşı karşıya getiriyor.

Topraklar yoksullaşıyor, su varlıkları azalıyor, mahallî tohumlar ve biyolojik çeşitlilik geri dönüşü olmayacak biçimde tahrip oluyor. Ve bunun tek bir nedeni var: Tıbbımızın bencil ömür biçimini ve tüketim çılgınlığını besleyen üretim ve tüketim prosedürleri.

Dünya çapında milyonlarca insan besin güvensizliği ve yetersiz beslenme riskiyle karşı karşıya. 2,3 milyardan fazla insan (dünya nüfusunun yaklaşık 30’u) kâfi besine erişimden mahrum. Açlığı sona erdirmek sanıldığının tersine üretim ölçüsüyle ilgili değil. Yetersiz beslenme ve açlığın gerçek nedeni, savaşlar, çatışmalar, yoksulluk, besine erişimdeki adaletsizlikler ve sürdürülemez üretim formülleri… Bugün pek çok araştırma kuruluşunun işbirliğiyle gerçekleşen incelemeye nazaran, tamamlayıcı kimi faktörlerle birlikte, ekolojik tarım dünyayı doyurabilir. Hatta dünya nüfusunun beslenebilmesi için, mevcut tarım topraklarının yalnızca 60’ında ekolojik üretime geçilmesi kâfi.

Türkiye’de nüfusun 10’u açlık sınırında

Türkiye’de kentleşme, altyapı yatırımları vb nedenlerle 3,5 milyon hektar tarım toprağı yok oldu. Kalan tarım topraklarının 39’u ve mera alanlarının 54’ü ise erozyon tehlikesi altında. Tarım yerlerinin 23’ü kimyasallar ve çok kullanım nedeniyle verimliliğini kaybetti. Kirlilik, çok kullanım ve iklim krizinin tesiriyle uzayan kurak mevsimler de ziraî üretimde kullanılabilir su ölçüsünün giderek azalmasına neden oluyor.

Türkiye, yıllık 45 milyon ton yaş meyve üretirken, bu üretimin 50’si tarlada, nakliyede, sürece sırasında, markette satış sırasında ve son tüketicinin elinde heba oluyor. Buna karşın nüfusun 8,5’u, yani 10’u açlık hududunda yaşıyor, 22’si ise kâfi ve istikrarlı beslenemiyor.

Ne kimyasallar ne de teknoloji besine erişimdeki manileri, beslenme yetersizliğini ve açlığı ortadan kaldırabiliyor tersine daha da körüklüyor. Kirliliğe ve sıhhat sıkıntılarına neden olan besin sistemleri biyoçeşitliliğin yoksullaşmasına de yol açarak sorunu daha da büyütüyor.

Çiftçiler topraklarını terk ediyor

Bir yanda besin krizi yaşanırken öbür yanda besinimizi yetiştiren çiftçiler artan maliyetler ve refahın düşmesi nedeniyle topraklarını terk ediyor. Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) İstihdam İzleme Bülteni’ne nazaran, 2011’de 1 milyon 122 bin olan kayıtlı çiftçi sayısı, Ocak 2022’de 493 bine geriledi. Yani son 10 yılda çiftçilerin yarısından fazlası topraklarını terk etti.

İklim krizi ve yanlış uygulamalar su kıtlığını tetikliyor

Türkiye’de suyun 70’i tarımda kullanılıyor. Yabanî sulama formülleri hâlâ yaygın ve yer altı suları giderek tükeniyor. Bu datalara ek olarak IPCC’nin raporu, iklim değişikliği nedeniyle Akdeniz Bölgesi’ndeki nüfusun yarısından fazlasının farklı ölçeklerdesu kıtlığı yaşayacağı öngörüsünde bulunuyor. Bu ölçü, emisyonların süratle azaltılmasıyla 18’e gerileyebilir. Emisyonların yüksek olması durumunda yüzyılın sonunda bölgedeki kuraklıkların 3-4 kat uzun süreceği iddia ediliyor.

Su probleminin tahlili için tarımda yağmur suyu hasadı, damlama sulama, kuraklığa güçlü çeşitlerin ekimi, toprağın su tutma kapasitesinin artırılması üzere prosedürlere geçilmesi ve bu metotların hükümet tarafından desteklenerek özendirilmesi gerekiyor.

Hepimiz üzerimize düşeni yapmalıyız

Ortaya konan datalar sorunun; yanlışlı üretim yol ve planlamaları, çok tüketim, merkezi sistemlerin neden olduğu lojistik, saklama ve maliyet meseleleri, çiftçilerin giderek artan maliyetler karşısında üretimden vazgeçmeleri, geniş alanlarda tek tip eser yetiştirilmesi sonucu toprağın yoksullaşması ve azalan biyoçeşitlilik, toprak, su kirliliği ve iklim krizi sonucu yaşanan afetlerin yol açtığı eser kayıpları, savaşların besin üretimi ve erişiminde neden olduğu ezalar ve kusurlu beslenme üzere çok istikametli olduğuna işaret ediyor.

Endüstriyel tarımın neden olduğu tüm sıkıntılar göz önüne alındığında agroekoloji, doğal varlıkların ve toplumsal dengelerin korunmasına dayanan sürdürülebilir bir tarım modeli olduğu kadar, sağlıklı ve adil esere erişim ve kırsalın ekonomik, toplumsal ve kültürel refahını sağlayacak bütüncül bir model olarak tahliller sunuyor.

Çok istikametli sıkıntılar zincirinin çözülmesi için sağlıklı toprakları, mahallî tohumları, küçük çiftçinin refahını, iklim değişikliğinin tesirlerini en aza indirmeyi ve bu tesirlerden en az formda etkilenecek formüllerin ve çeşitliliğin yaygınlaştırılmasını, üretici ile tüketiciyi gözeten mahallî, dirençli ve zehirsiz besin üretim ve tedarik sistemlerinin geliştirilmesini önceliklendiren siyasetlere gereksinimimiz var.

Sürdürülebilir tarım ve besin sistemlerinin oluşturulabilmesi için kentle kırsal, üretici ile tüketici ortasındaki bağın güçlendirilmesi; ekonomik, toplumsal ve çevresel ögelerden taviz vermeden gelecek kuşaklar ve herkes için besin güvenliği ve sağlıklı beslenmeyi sağlayacak sistemlerin hayata geçirilmesi gerekiyor. Bu da fakat karar vericiler, finans kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, topluluklar ve bireylerin ortak hareket etmesi ve işbirliği ile mümkün.

Seçimlerimiz geleceğimizi belirler… Yapacağımız tercihler ve taleplerimizle ekolojik ve adil bir dönüşüme takviye olabilir, böylece üretim metotlarında değişimi hızlandırabiliriz.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı