Asrın felaketinin ‘derin’ izleri – Son Dakika Haberleri

‘Asrın felaketi’ 11 ilde yıkıcı hasarlara neden oldu. 20 Mart itibarıyla can kaybı 50 bini, yaralı sayısı 107 bin 204’ü buldu.

İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) Pazarcık ve Elbistan merkezli depremlerin saha çalışmaları ön değerlendirme raporunu yayımladı.

Rapora göre ilk deprem Kahramanmaraş ve Hatay’da ikinci deprem Malatya’da yıkıcı etki bıraktı.

Her iki deprem Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 11 ili içine alan 108 bin 812 kilometrekarelik alanda etkili oldu.

7 fay birden kırıldı

7,7 büyüklüğündeki ilk depremde Narlı Fayı adı verilen bir fay ile birlikte kırılmalar gerçekleşti. Amanos-Pazarcık ile Erkenek segmentleri de tetiklenerek kırıldı. 9 saat sonraki ikinci depremde ise daha kuzeyde Çardak ve Doğanşehir fayları kırıldı.

Son 500 yılın en büyük hareketi 15 günde oldu

20 Şubat`ta ise 6,4 büyüklüğündeki Defne deprem ile Antakya Fayı kırıldı. Bu 3 depremle birlikte 15 günde 7 fay birden kırıldı. Yüzey kırığı 500 kilometreyi aştı.

Uzmanların “dünyada pek gözlenen bir durum değil, belki bir ilk olarak değerlendirilebilir” dediği bu yer hareketi son 500 yılın en büyük depremi olarak kayıtlara geçebilir.

İşte AFAD rapordan başlıca bilgiler…

6 Şubat`ta 04.17`de meydana gelen ilk deprem Ölü Deniz Fay Zonu’nun en kuzey ucunda yer alan Narlı parçası üzerinde meydana geldi.

Bu depremde Erkenek, Gölbaşı, Amanos ve Narlı segmentleri kırıldı.

Sol yanal doğrultu atım (kayma) karakteri gösteren kırık üzerinde 16 km’lik bir hat üzerinde yüzey kırığı tanımlanmış ve 1,4 – 3,0 metre arasında değişen yanal yer değiştirmeler gözlendi. Kırık üzerinde 3 metrelik maksimum yer değiştirme Narlı Çiğdemtepe arasında yolda ölçüldü.

Su borusu etkiyi gösterdi

Yaklaşık 65 kilometre uzunluğundaki parçada deprem ile ilişkili gelişen yüzey kırığı en kuzeyde Yeşilyayla köyünden Çelikhan’ın yaklaşık 2 km doğusuna kadar HGMAtlas uygulaması üzerinden takip edildi. 6,5 km kesintisiz izlenebilen kırığın dere ötelenmeleri gibi morfolojik izleri kullandığı anlaşıldı.

Yüzey kırığı izi Çelikhan’ın güneyinde Çelikhan-Adıyaman Yolu’na kadar 4.5 km izlendi. Bu lokasyonda yolda ve pompa istasyonunun kuzeyindeki su borusunda 3 metre atım ölçüldü. Kırık Balıkburun güneyinden Kurucaova köyünün 2 km güneyine kadar izlendi. Kırık Cankara köyünün doğusundan itibaren 4 km’lik bir hat boyunca Göksu Çayı’nın güneyindeki yamaçları kullandı. Harmanlı kuzeyinden tekrar izlenebilmeye başlayan kırık kuvaterner yaşlı kömürleri ve havzayı KB’dan sınırlayarak sönümlendi.

Devam eden kırık, Harmanlı’nın kuzeybatısında sola sıçrayarak 4 km gözlendi. Ozan köyünün kuzey çıkışındaki tali yolda 2.10 m yer değiştirme ölçüldü. Gölbaşı ilçesi girişine kadar izlenemeyen kırık izi ilçenin kuzeydoğu girişinde karayolu ve tren yolunda deformasyonlara neden oldu. Kademeli sağa sıçrayarak Gölbaşı ilçesinin içini kat etti. Burada 4 metre yer değiştirmeler ölçüldü. Gölbaşı çıkışından itibaren muhtemelen havzanın güney yamaçlarını takip eden iz Balkar’ın 1.5 km kuzeydoğusundan itibaren belirgin bir şekilde gözlendi.

Bahçe telleri 4 metre kaydı

Balkar girişinde akaryakıt istasyonunun arkasındaki bahçe tellerinde 4 metre sol yanal yer değiştirme ölçüldü. Balkar’ın kuzeyindeki ötelenmiş sırtların güneyinden eski izini takip eden kırık evlerin bahçe duvarlarında 4 metrelik atımlara neden oldu.

5.5 metrelik yer değiştirme

Balkar çıkışından itibaren havzanın güney yamacını demiryoluna paralel şekilde takip eden kırık üzerinde 2.5 metre ile 5.5 metre arasında yer değiştirmeler ölçüldü. Kırık, Aksu Göleti`nden itibaren yaklaşık 4.4 km ötelenen Kısık Dere’nin kuzey yamaçlarını kullanarak Karaağaç Köyü’nün doğusuna kadar kesintisiz izlenebiliyor. Bu bölümde 3 metrenin üzerinde yanal kaymalar ölçüldü.

Çiğli 6,5 metre kaydı

Kırık, Karaağaç köyünde sağa sıçrayarak Velikler, Büyüknacar Kocadere, Çamlıca, Gölalanı mevkii, Kartal köyü güneyinde Çakmak sırtına kadar eski izini kullanarak kesintisiz devam etti. Çiğli’ye kadar izlenemeyen kırık buradan itibaren Kapıçam, Tevekkeli ve Kocalar’ın güneyini izledikten sonra Öksüzlü, Küpelikız ve Kuyumcular’ın kuzeyini takip edip Türkoğlu’nun doğusunda Sağlık Ovası içerisinde belirginliğini yitirdi.

Depremde meydana gelen maksimum kayma (atım) Çiğli’nin batısında tarla sınırında 6,5 metre olarak ölçüldü. Buradan Türkoğlu’na kadar 3.74 ile 5.5 metre arasında değişen yanal kaymalar ölçüldü.

Türkoğlu’ndan sonra Sağlık Ovası içinde gözlenemeyen fay izi Beyoğlu’nun Doğusundan tekrar izlenebilen kırık İslahiye’nin kuzeyinde dönerek Altınüzüm’ün kuzeyine kadar kesintisiz devam etti. Beyoğlu – Altınüzüm arasında ova içine girdiği yerlerde 50-60 metre deformasyon zonunu kullanan kırık üzerinde ortalama 2-3 metre arasında yer değiştirmeler ölçüldü. Yüzey kırığı Altınüzüm Hassa arasında takip edilemedi.

Kırıkhan’a kadar sürdü, 3 metre kaymaya neden oldu

Hassa’nın kuzeyinden Hacılar köyüne kadar gözlenebilen kırık üzerinde maksimum 3 metreye kadar yanal kayma gözlendi. Kırıkhan’ın kuzeyine kadar izlenemeyen kırık Alaybeyli, Kırıkhan kuzeybatısını takiben Özsoğuksu’ya kadar takip edilebildi. 4.5 km ile 2 km arasında uzunlukları değişen sağa sıçramalı kademeli kırıklar halinde Kırıkhan-Antakya yoluna kadar devam eden hat üzerinde 1 metreye kadar atımlar ölçüldü. Buradan sonra arazide izlenemeyen kırığın HGMAtlas uygulamasında güneye kollar halinde saçılarak sonlandığı gözlendi.

İkinci depremin etkisi

Yine 6 Şubat`ta 13.24’te Elbistan (Kahramanmaraş) merkezli 7,6 büyüklüğündeki deprem Çardak Fayı ile Doğanşehir Fay Zonu üzerinde yüzey kırığı oluşturdu, Sürgü parçası üzerinde bir hareket sahada gözlenemedi.

Bu bölümde Kahramanmaraş’ın Nurhak ilçesinin doğusundan başlayarak Göksun ilçesinin batısına kadar uzanan Çardak Fayı ile Malatya Doğanşehir ilçesinden geçen 30 km uzunluğundaki Doğanşehir Fay Zonu değerlendirildi.

Göksun’dan başladı

Yüzey kırığı fayın en batı ucunda Göksun’un doğusundaki Soğuksu mahallesinde izlenmeye başlandı. Karaahmet Mahallesi`nin güneyinden Kısıktepe’nin kuzey yamaçlarını kullanan kırık, Salyan güneyini takip ederek Gücüksu’nun güneydoğusuna kadar kesintisiz izlenebilirken Salyan-Ahmetcik yolu üzerinde 4 metre sol yanal kayma ölçüldü.

Gücüksu’dan Ericek Mahallesi`ne kadar belirgin bir yüzey kırık izi gözlenemedi. Ericek güneyinde, Esendere Vadisi içinde takip edilebilmeye başlanan kırık üzerinde 1.8 metre sol yanal kayma ölçüldü.

Kırık Karadut, Doluuşağı köyleri ile Kurtlu Tepe güney sırtlarını takip ederek Kandil Baraj Gölü içerisinden Çiftlikkale köyüne kadar kesintisiz devam etti. Kırığın baraj gölünün güneyindeki asfalt yolu kesti.

İkinci depremde en büyük kayma 6 metre ile Değirmenkaya`da

Çiftlikkale doğusundan Altınyaprak doğusuna kadar yaklaşık 4 km izlenebilen kırık üzerinde derelerde 3 metreye varan ötelenmeler meydana geldi. Ekinözü İçmeler’de Kırgöz Dinlenme Tesisleri’nin bulunduğu lokasyonda Altınyaprak yolunu kesen kırık 200 metrelik zonda tepelerin güney yamaçlarını takip ederek Doğu-Batı yönünde ilerledi. Altınyaprak kuzeyinde sola sıçrayan kırık Gözpınar, Gözobası köylerinin kuzeyinden Değirmenkaya ve Barış’ın içinden geçti. Vadinin kuzey yamaçlarını kullandı. Bu hatta 5.5 – 6 metre arasında değişen sol yanal kaymalar ölçüldü. Maksimum atım miktarının ölçüldüğü makrosismik dışmerkez ile Ekinözü olarak hesaplanan sismolojik dış merkezin uyumlu olduğu gözlendi.

Nurhak’ta zikzak çizdi

Kırık izi Barış’ın 5 km doğusundan Karşıyaka Mahallesi’ne kadar izlenemedi. Buradan sonra 5 km daha takip edilebilen iz Kuz Tepe’nin doğusunda tamamen kayboldu. Yüzey kırığının izlendiği Nurhak’ın doğusunda yanal kaymanın yanında ters bileşenin de olduğu görüldü.

Elbistan pepremi Nurhak’ın doğusunda Küçüklü ve Elmalı köyleri arasında 5 km boyunca Sürgü Çayı’nın kullandığı vadinin güney yamaçlarında izlenebilmesine karşın ölçüm alınamadı.

Doğanşehir Topraktepe Mahallesinde takip edilmeye başlanabilen yüzey kırığı Esentepe Mahallesi`ndeki demiryolunu da keserek yaklaşık 4 km boyunca devam etti. Bu bölümde 1 metre ile 2 metre arasında ortalama kaymalar ölçüldü.

Burada maksimum atım tren yolunda 200 metrelik deformasyon zonunda toplam kayma 2.5 metre olarak ölçüldü. Fay daha sonra arazide uzunluğu 500 metre ile 2 kilometre arasında değişen sağa sıçramalı kademeli kırıklar halinde devam ederek Polatdere’nin güneydoğusunda gözlenemez hale geldi. Kırıklar üzerinde 0.5m’nin altında sol yanal yer değiştirmeler gözlendi.

 

Editör: Sema Engez Varol