İklim Değişikliği ile Çabada Güç Dönüşümünün Rolü

İklim krizi konusu, ÇEVKO Vakfı ve İktisat Gazetecileri Derneği (EGD) iş birliğinde düzenlenen ÇEVKO Vakfı Söyleşileri’nde tüm taraflarıyla masaya yatırılıyor. EGD Yüksek İstişare Konseyi Üyesi Ahmet Coşkunaydın’ın moderatörlüğünde, ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer’in de iştirakiyle farklı dallarda sürdürülebilirlik uygulamalarını mevzu alan söyleşilerin altıncısının konuğu SHURA Güç Dönüşümü Merkezi (SHURA) oldu.

ÇEVKO Vakfı, ülkemizde “İklim krizi ile savaşım” ve “döngüsel iktisada geçiş” hususlarında fikirsel önderlik üstelenen kurumların başında geliyor. ÇEVKO Vakfı İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik Çalışma Grubu’nun, İktisat Gazetecileri Derneği (EGD) Global Isınma Kurultayı Komitesi iş birliğinde 2021 yılından bu yana düzenlediği ÇEVKO Vakfı Söyleşileri’nde, iklim krizi konusu tüm taraflarıyla ele anıyor ve sürdürülebilirlik konusunda örnek uygulamalar mevzu ediliyor.

ÇEVKO Vakfı İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik (İDS) Kümesi ile İktisat Gazetecileri Derneği (EGD)’nin 2022’de birlikte düzenlemekte olduğu söyleşilerin altıncısı “İklim Değişikliği ile Çabada Güç Dönüşümünün Rolü” başlığı altında gerçekleştirildi. EGD Yüksek İstişare Heyeti Üyesi Ahmet Coşkunaydın moderatörlüğünde, ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer’in de iştirakiyle gerçekleşen çevrim içi söyleşinin konuk konuşmacıları, SHURA Güç Dönüşümü Merkezi Yöneticisi Alkım Bağ Güllü ve SHURA Güç Dönüşümü Merkezi Kıdemli Güç Analisti Yael Taranto oldu.

Çevrim içi toplantıda güç dönüşümü kavramı, net sıfır karbon gayesi, dünyada ve Türkiye’de mevcut durum, Türkiye için SHURA çalışmalarından çıkan sonuçlar, SHURA güç dönüşümü senaryosu, yatırım ve finansman ihtiyacı, dünyada ve Türkiye’de finansman iklimi, Türkiye için güç dönüşümü finansmanında politika/ hareket alanları ve finansman tahlilleri görüşüldü.

Toplantının açılışında söyleşilerin ehemmiyetine vurgu yapan EGD Yüksek İstişare Heyeti Üyesi Ahmet Coşkunaydın, birinci kelamı ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer’e verdi.

ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer, tüm iştirakçilere teşekkür ederek İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik çalışmalarının kıymetini vurguladı; güç üretimi sonucunda ortaya çıkan sera gazı salımlarına dikkat çekti: “İki yıldır İktisat Gazetecileri Derneği (EGD) ile birlikte iklim değişikliğine neden olan, sürdürülebilirliğin ehemmiyetini vurguladığımız çalıştaylar düzenledik. Bugün de güç dönüşümü konusunu ele alıyoruz. İklim değişikliği hepimizin farkında olduğu, yurt içinde ve yurt dışında bütün platformlarda konuşulmakta olan bir gerçek. Paris İklim Mutabakatı 2015’te imzalandı, TBMM de bu muahedeyi 2021’in sonunda onayladı. Üzerinden yaklaşık bir yıl geçti; vakit çabuk ilerliyor ve iklim değişikliği de birebir süratle, amansızca, zalimce sürüyor. Bütün bireyler, kurumlar olarak vakte karşı yarışıyoruz.”

Mete İmer kelamlarını şöyle sürdürdü: “Türkiye, 2021 yılında, 2053’te karbon nötr olma gayesini ortaya koydu. Bu gayeye ulaşmak için atılması gereken kıymetli adımlar var. Ben, bizim açımızdan değerli gördüğümüz sekiz adım belirledim. Kısaca saymak istiyorum. Birincisi: Türkiye’nin sera gazı salımlarının azaltılmasıyla ilgili verdiği taahhüt; Türkiye’nin BM’ye verdiği ulusal katkı beyanının güncellenerek 2053 amacıyla uyumlu hale gelecek biçimde daha tezli duruma getirilmesi. İkincisi: İklim yasası ve gerekli yasal düzenlemelerin çıkartılması ve uygulamaya konulması; bu mevzuda değerli ilerlemeler var. Üçüncüsü: Sera gazı salımlarının sınırlanması için Emisyon Ticaret Sistemi ve/veya vergi yolu ile karbon salımına bir hudut ve bedel konulması. Dördüncüsü: Güç üretiminde kömürün kullanılmasına son verilmesiyle ilgili plan yapılması, uygulanması; paralelinde ormanların ve öteki karbon yutakların da çoğaltılması için planlama yapılması. Beşincisi: Binalarda, endüstride ve ulaşımda güç verimliliğinin artırılması, yenilenebilir güç yatırımı ve kullanımının daha argümanlı hale getirilmesi. Altıncısı: Güç kesimi ve endüstriden kaynaklanan salımların yanında ulaşımdan, binalardan, tarımdan ve atıklardan çıkan salımların da azaltılması. Yedincisi: Bütün bunların gerçekleştirilmesi için teşvikler de dahil çok önemli finansal kaynak yaratılması; bu kaynağın kamu, özel, ulusal ve memleketler arası fonlardan temin edilmesi. Sekizinci ve son olarak da toplumda iklim krizine karşı farkındalığın oluşturulması, alışkanlıkların değişimi için ulusal kampanya başlatılması ve sürdürülmesi. Bunlar sahiden şiddetli maksatlar, çalışmalar. Ekonomik açıdan hem dünya, hem de ülkemiz sıkıntı bir devirden geçiyor. Tüm bunlara öncelik vermek çok kolay değil fakat geleceğimiz için, bir sonraki nesiller için bunları yapmak zorundayız. Dikkat ederseniz, saydıklarımın pek birden fazla güç ile ilgiliydi zira sera gazı salımlarına neden olan en büyük faktör aslında güç üretimi ve gücün tüketimi. Fosil yakıtların güç elde etmek için kullanılması sonucunda ortaya çıkan sera gazı salımlarının iklim değişikliğine neden olduğu bilimsel olarak kanıtlandı. Bilimsel datalara nazaran tedbirlerimizi almak zorundayız. Bu toplantıdaki tüm iştirakçiler bunun farkında ve artık biraz daha detaylı olarak, güç konusunda bizi sunumlarıyla aydınlatacak olan SHURA- Güç Dönüşümü Merkezi iştirakçilerine yürekten teşekkür ediyorum.”

SHURA – Güç Dönüşümü Merkezi Yöneticisi Alkım Bağ Güllü: “Enerji Bölümü Türkiye’deki Karbon Salımının Yüzde 70’inden Sorumlu”

2017 yılında kurulan SHURA Güç Dönüşümü Merkezi (SHURA), yenilikçi bir güç dönüşümü platformu olarak güç bölümünün karbonsuzlaşmasına katkıda bulunmayı amaçlarken Türkiye’deki güç kesiminin politik, teknolojik ve ekonomik tarafları üzerine yapılan çalışmaların tartışıldığı, sürdürülebilir ve geniş kabul görmüş ortak bir yere olan gereksinimi karşılamayı amaçlıyor.

SHURA Yöneticisi Alkım Bağ Güllü, toplantıda “İklim Değişikliği ile Çabada Güç Dönüşümünün Rolü” başlıklı bir sunum yaparak SHURA’nın çalışmaları hakkında bilgiler aktardı. Güç kesiminin Türkiye’deki karbon salımının 70’inden sorumlu olduğunu söz eden Alkım Bağ Güllü, “Enerjide üç temel sorun var. Birincisi, güç arz güvenliğinin sağlanması. İkincisi, güce ekonomik erişim. Üçüncüsü de sürdürebilirlik. Bu sorunlar birbirinden bağımsız olarak düşünülüyor ki çok yanlış. Üçü için de tek bir yanıt var; o da güç dönüşümü. Güç dönüşümünde de üç temel öge var. Birincisi, yenilenebilir gücün hissesini azami ölçüde kullanmak ve fosil yakıtların hissesini minimize etmek. İkincisi, güç verimliliği ve güç verimliliği ile birlikte talebi azaltmak. Üçüncüsü de enerjiyi ağır tüketen bölümlerde elektrifikasyon ve ek güç talebinin yenilenebilir güçten karşılanması yoluyla fosil yakıt hissesini azaltmak. Bu sayede hem güç arz güvenliğini sağlamak, hem fosil yakıt kaynaklı fiyat dalgalanmalarından korunmak hem de iklim değişikliğinin olumsuz tesirlerini azaltmak mümkün. Güç dönüşümü, birebir vakitte yapısal bir dönüşüm demek ve merkezi, tek taraflı ve fosil yakıt yüklü klâsik sistemden yenilenebilir güç yüklü, dağıtık, birbiriyle etkileşimli, dijital ve tüketicinin ön planda olduğu bir sisteme dönüşümü de temsil ediyor.

Giderek daha fazla ülke, sıfır karbon maksadı ilan ediyor ve Türkiye, 2053 yılı için karbon sıfır amacı ilan etti. Fosil yakıtlar, Türkiye’nin güç karışımının yüzde 83’ünü oluşturmakta Birincil güç arzında yenilenebilir gücün hissesi, yüzde 16ı. Öte yandan 2021 yılı sonu prestijiyle yenilenebilir güç kaynakları, heyeti gücün yarısından fazlasını ve elektrik üretiminin üretimin yüzde 36’sını temsil ediyor. Güneş ve rüzgarın hissesi toplam hissesi yüzde 13’ü aşıyor. Türkiye’de ithal fosil yakıtlar, birincil güç arzının yüzde 78’ini oluştururken güç dalında dönüşüm devam ediyor. Emisyonlar açısından bakıldığında Türkiye’nin emisyon salımları son 20 yılda yüzde 134 artış gösterdi ve bu, artış büyük ölçüde güç ile ilgili emisyonlardaki daima artıştan kaynaklandı. Türkiye’nin güç dalından kaynaklanan toplam Co2 emisyonları içindeki elektrik dalının hissesi, yüzde 40. Bu nedenle Elektrik bölümünün başka dallardan evvel karbonsuzlaşarak güç geçişine öncülük etmesi, kritik kıymet taşıyor” dedi.

SHURA’nın yenilenebilir güç, güç verimliliği ve elektrifikasyon bahislerinde yaptığı çalışma sonuçları ile oluşan SHURA 2030 Elektrik Sistemi Vizyonu hakkında da bilgi veren Alkım Bağ Güllü, şunları lisana getirdi: “Planlanan yatırımların gerçekleşmesi ve esneklik seçeneklerinden faydalanılması durumunda 2030 yılında Türkiye’nin elektrik üretiminin yüzde 60-70’i yenilenebilir güç kaynaklarından karşılanabilir. Rüzgar ve güneşin hissesini ise yüzde 30-35’e çıkarmak mümkün. Güç verimliliğinde farklı güç verimliliği tahlillerinin uygulanması ile baz senaryoya kıyasla yüzde 10’luk bir düzgünleştirme sağlayabiliyoruz. 2030 yılında 2,5 milyon elektrikli araç ve binalarda 1 milyon ısı pompasıyla son kullanıcı dallarda elektrifikasyon yolu ile yenilenebilir gücün kullanımını artırmak mümkün. Türkiye’nin 2050’ye kadar net sıfır amacı için de bir yol haritası belirlenmesi gerekiyor ve biz de bu yol haritası üzerinde kendi çalışmalarımızı yapıyoruz. SHURA çalışmalarında güneş ve rüzgar gücü, en ekonomik güç kaynakları olarak ortaya çıkıyor. Öte yandan, 2030 yılında bahsettiğimiz bu dönüşümü sağlamak için 10 yılda toplam 54 milyar dolar yatırım gerekli. Öte yandan elektrik tasarrufu için harcanan her 1 dolar, 1.2 ila 1.5 dolar yarar sağlıyor. Bunun dışında dönüşüm, çevresel, toplumsal, ekonomik yararlar da sağlıyor. SHURA’nın başka bir çalışma ise Türkiye’nin yeşil hidrojen üretim ve ihracat potansiyelinin teknik ve ekonomik açıdan kıymetlendirilmesi. Yeşil hidrojen son kullanıcı bölümlerde elektrifikasyon ile karbonsuzlaştırılması mümkün olmayan alanlar için kullanılması öngörülen yeni teknolojilerden birisi. ve hem dünya hem Türkiye açısından büyük kıymet taşıyor. Türkiye’nin yeşil hidrojen üretim potansiyeli yıllık 3.4 milyon ton seviyesinde ve 2050’ye gerçek yeşil hidrojen için toplam yurtiçi talebi 1 ila 2 milyon seviyesinde olacak. Yeşil hidrojen ihracatı yıllık 1.5-1.9 milyon ton düzeylerinde gerçekleşebilir ve Türkiye iktisadına yıllık 6 ila 8 milyar dolar brüt yarar sağlayabilir”

Henüz taslak halinde olan SHURA Elektrik Bölümü Net Sıfır Yol Haritası hakkında da bilgi veren Alkım Bağ Güllü, “Net sıfır amacına giderken çok önemli bir dönüşümden geçiyoruz. Elektrik dalı, güç kesimi çok önemli bir dönüşümden geçecek. Bu dönüşümde ülkeler ne kadar erken, süratli davranırlarsa, o kadar avantajlı olacaklar. Natürel ki önemli finansmana muhtaçlık duyulacak” halinde konuştu.

SHURA – Güç Dönüşümü Merkezi Kıdemli Güç Analisti Yael Taranto: “Türkiye’nin Yapısal Dönüşüm Muhtaçlıkları ve Yeşil Yeni Nizam Paradigması Güçlü Bir Biçimde Örtüşüyor”

Toplantıda “Yeşil Yeni Nizam Bağlamında Türkiye’de Güç Dönüşümünün Finansmanı” bahisli bir sunum gerçekleştiren SHURA – Güç Dönüşümü Merkezi Kıdemli Güç Analisti Yeşil Yeni Nizam ve bu bağlamda güç dönüşümünün finansmanına ait kapsamlı bir çalışmamızı Haziran ayında yayınladık. Net sıfır karbon maksadı doğrultusunda güç dönüşümünü ve dijital dönüşümü içeren Yeşil Yeni Tertip daha evvel eşi görülmemiş yatırım atağı ile birlikte finansman gereksinimini, kaynaklarını ve çeşidini artıracak. Türkiye bir Yeşil Finansman stratejisi oluşturarak güç dönüşümü ile bir arada düşük karbonlu ve yüksek katma kıymetli üretime yönelerek muhtaçlık duyduğu kaynaklara erişebilir. Global seviyede net sıfır karbon amacına ulaşmak için yıllık yatırım meblağının geçmiş periyottaki güç yatırımları ortalamasının 2-3 katına ulaşması gerekecek. Yeterli bir uyumla bunun için gerekli kaynakların sağlanması mümkün. Örneğin, kurumsal yatırımcıların denetim ettiği 87 trilyon dolar fiyatındaki fonlardan güç dönüşümüne ayrılabilecek kaynaklar kıymetli bir potansiyele işaret ediyor.”

Yael Taranto, Türkiye’de güç dönüşümü ve finansmanının gelişimi hakkında da şu bilgileri aktardı: “2022’de memleketler arası güç ve emtia fiyatlarındaki artışlar, yapısal problemler, Rusya-Ukrayna Savaşı yaptırımları enflasyon ve kur baskılarını artırdı. Bununla birlikte, Türkiye’nin yapısal dönüşüm gereksinimleri ve Yeşil Yeni Sistem paradigması güçlü bir biçimde örtüşüyor. 2002-2021 yılları ortasında Milletlerarası Kalkınma Finansmanı ve ECA kuruluşları tarafından kullandırılan krediler, güç dönüşümü finansmanında öncü rol oynadı. Bu dönmede kullandırılan finansmanın yüzde 54’ü yurtiçi, yüzde 46’sı direkt ve dolaylı olarak yurt dışı kaynaklı. Güç bölümü kredilerinde toplam 48.4 milyar dolayında bir sayı kelam konusu. Pekala ne üzere değişiklikler göreceğiz? Mevcut SHURA 2030 dönüşüm senaryosunda güç dönüşümü için yıllık ortalama yatırım gereksinimi, geçmiş periyot yıllık güç yatırımlarının iki katı düzeyinde. Türkiye’nin 2030 yılına kadar güç dönüşümü yatırımları için özkaynak dışı finansman muhtaçlığı, toplam 107 milyar dolar. 2021-2030 güç dönüşümü finansman muhtaçlığı, tıpkı devirde yaratılabilecek global kaynakların yüzde 0.5’i düzeyinde. Uygun planlama ve siyasetlerle finansmana erişmenin mümkün olduğunun altını çiziyoruz. Bunun için ulusal planlamalara entegre edilmesini önerdiğimiz siyaset ve aksiyon alanları ile finansman düzeneklerini çalışmalarımız kapsamında öneriyoruz. Dönüşümün finansmanında, uzun devirli güç dönüşümü stratejisi, ulusal taksonomi çalışmaları, finansmana erişimin artırılması, kaynakların çeşitlendirilmesi ve yeni teknolojiler için kamunun öncü rol üstlenmesi kıymet taşıyor. Bu kapsamda finansman stratejisi oluşturma, uyum ve kaynak teminini sağlayacak bir “iklim bankası” kurulması teklifler ortasında yer alıyor. Özel bölüm, finans kuruluşları ve STK’ların da bilhassa yenilenebilir güç, güç idaresi ve güç verimliliği alanlarında faal olarak rol üstlenmesi bekleniyor. Tema bazlı orta-uzun vadeli krediler, yeşil tahviller ve entegre güç idaresi finansman paketleri bu aksiyon alanlarının finansmanı için önerdiğimiz en önemli finansman araçları olarak öne çıkıyor.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı