İstanbul, N02 maruziyeti manasında dünyada 9. sırada!

Büyük kentlerde hava kalitesi gün geçtikçe azalırken; kış aylarında bu durum ağır olarak hissedildiğinden, bulunduğumuz ortamda kaliteli hava solumanın değeri giderek artıyor. Havaların soğuması ile daha fazla iç yerlerde vakit geçirsek de işe, okula ya da alışverişe giderken, bir kafede vakit geçirirken ya da konutumuzu havalandırmak için camlarımızı açtığımızda kirli havaya maruz kalıyoruz. Kapımızı kapatarak konutumuzu dış ortamdaki kirleticilere de kapattığımızı düşünürken bu kirleticileri konutumuza kilitliyor ve gün içerisinde konutumuzda soluduğumuz havanın kalitesini etkileyecek faaliyetlerde bulunuyoruz.

Hava kirliliği hepimizi etkiliyor. Yapılan araştırmalarda, dünya çapında 9 şahıstan 1’inin hava kirliliği nedeniyle hayatını kaybettiği tespit edilirken, yalnızca 2019 yılında 6,7 milyon kişinin bu yüzden hayatını kaybettiği görülüyor. Bu sayının 4 milyondan fazlasının ise dünya çapında dış yer ince partikül kirliliğine maruz kalmayla kontaklı olduğu biliniyor.

Yine yapılan araştırmalar, kirli havayı solumanın kalp, akciğer hastalıkları, teneffüs yolu enfeksiyonları, tip2 diyabet riskini artırdığını gösteriyor. Anne adaylarının hamilelik sırasında hava kirliliğine maruz kalması, bebeklerinin çok küçük yahut çok erken doğma riskinin artmasına neden olabiliyor. Kirli hava tıpkı vakitte çocuklarda astım ve teneffüs yolu enfeksiyonlarının ortaya çıkmasıyla da ilişkilendiriliyor.

2022 Air Quality & Health in Cities raporuna nazaran global ortalama NO2 (Azot Dioksit) maruziyetinin araştırmaya katılan ülkelerin en büyük kentlerinde yüksek seviyede olduğu görülüyor. İstanbul, 35.3’lük NO2 maruziyeti düzeyi ile dünya çapında 20 kent ortasında 9. Sırada yer alıyor. PM2.5 (Partikül Madde) kirliliğine bakıldığında ise düşük ve orta gelirli ülkelerdeki kentlerdeki düzeylerin yüksek olduğu görülüyor.

Dyson’ın Hava Kalitesi Araştırması

Yaşadığımız ortamdaki hava kalitesinin kıymetine dair çalışmalar yapan Dyson, birebir halde dışarıda maruz kaldığımız kirleticiler ve soluduğumuz havanın kalitesini ölçmek için “hava kalitesi sırt çantası” takan Meteoroloji Uzmanı Bünyamin Sürmeli’yle İstanbul seyahatine çıkarak, kalabalık ve sık ziyaret edilen noktalardaki hava kirlilik datalarını topladı.

Bünyamin Sürmeli’nin hava kalitesi sırt çantasıyla yaptığı seyahat; kentte yaşayan insanların gün içinde ağır olarak kullandığı, tanınan bir rota üzerinde gerçekleşti. Dyson mühendisleri sırt çantasındaki hava sensörü ve GPS datalarını, Bünyamin Sürmeli’nin günlük aktiviteleriyle eşleştirerek hava kirliliği bulgularını tahlil etti.

Ortaya çıkan sonuçlara nazaran, kirliliğe neden olan kaynaklar denetimimiz dışında olduğundan kentlerde hava kirliliğini önlemek güç olabiliyor. Ancak, potansiyel kirlilik kaynaklarına maruz kalmayı azaltmaya yönelik tedbirler almak değerli bir yarar sağlıyor.

Araştırma sonuçları; kalabalık ortamlara girmek, ağır caddelerde yürümek, toplu taşıma araçlarının bulunduğu yerlerde dolaşmak ve otomobille seyahat etmek üzere aktivitelerin PM2.5, VOC (Uçucu Organik Bileşikler) ve NO2 üzere kirleticilerde ani bir artışa neden olduğunu gösteriyor. Bu noktada daha az kirliliğe maruz kalmak için ağır trafiksiz yolların tercih edilmesi, yoldaki araç sayısını azaltmak için bisiklet kullanımı, özel araç yerine feribot ya da otobüs üzere toplu taşıma araçlarının kullanılması kirlilik düzeylerini azaltmaya yardımcı olabiliyor. 

Bünyamin Sürmeli’nin dış yerlerin yanı sıra iç yerlerde da genel kirliliğe maruz kaldığı görülüyor. Bir plazada çalışan Bünyamin Sürmeli’nin, ofisine giderken elde ettiği bilgiler yakınlardaki fastfood tezgahlarından kaynaklı paklık eserlerinden yayılan VOC’lerde bir artış olduğunu gösteriyor. Benzeri sonuçlar bir kafeye gittiğinde de görülüyor. VOC düzeylerinin ortalama günlük düzeylerin 16 katı olduğu ortaya çıkarken, konutunda paklık yaparken de havada uçuşup toz meydana getiren partiküllerden kaynaklanabilecek PM2.5 de tespit edilen kirleticiler ortasında yer alıyor. 

Kışın İç Hava Kaliteniz İçin Neler Yapmalısınız?

Kış ayları yaklaşırken meskenlerimizi daha sağlıklı hale getirmek için birden çok nedenimiz var. Bilhassa sonbahar aylarından kış aylarına geçerken hem alerjik faktörler hem de kış virüsleri meskenlerimizi sık sık ziyaret ederek bizim ve sevdiklerimizin sıhhatini tehdit ediyor. Soğuk havaların gelmesiyle meskende vakit geçirme süremiz ve aktivite oranımız artarken iç yer hava kirliliğine neden olan bakteri, toz, toz akarı ve küf üzere faktörlerin yanına kış virüsleri de ekleniyor. Havayı kirleten tüm bu partiküller otuz dakikaya kadar havada asılı kalabilirken, virüsler etkin olarak birkaç saat havada canlı duruyor.

Kış aylarında kapalı alanlarda çok fazla vakit geçirmek, kirleticilerin, bilhassa virüslerin yayılmasına ve kronik hastalıklara bağlı şikayetlerin artmasına neden oluyor. Havasız ve kapalı alanlarda, farklı ısıtma metotlarına bağlı olarak nem düzeyi düşüyor ve ısı-nem istikrarında düzensizlik oluşuyor. Düşük nemli ortamlar virüs ve bakteriler için yüksek nem ise akar ve mantar üremesi için ülkü ortam yaratıyor. Ülkü ortam sıcaklığının kapalı yerlerde 20-22 derece olması gerekirken nem oranının yüzde 40-50 ortasında olması gerekiyor. Bu nedenle, nem ve hava kalitesini düzenlemek, hastalık riskini azaltmak için kapalı alanlar sık sık havalandırılmalıdır. Havalandırma süreci hava kirliliğinin ağır olduğu saatlerde yapılmamalıdır. İç yerde kalorifer kullanılıyorsa nem oranı göz önünde bulundurulmalı, en kolay formda radyatör ve ısıtıcıların üzerine nem istikrarını sağlamak için bir kap yardımıyla su koyulmalıdır ya da konutun nem oranını ölçerek uygun nem ölçüsünü sağlayan teknolojilerden yararlanılmalıdır.

Evimizin havasının pak olabilmesi için konutumuzun de pak olması kıymetli. Havada, yatak odalarımızdaki kozmetik eserlerinden, saç spreyi ve parfüm üzere ferdî bakım eserlerinden, kullanılan yastık, çarşaf üzere eserlerin malzemelerinden gelen VOC’ler (Uçucu Organik Bileşikler) ve kokulu mumlardan ortaya çıkan benzen bulunabiliyor. Mutfakta ve oturma odasında bulunan paklık eserleri de VOC yayarken; yemek pişirme süreçleri sırasında duman ve koku salınımıyla partiküller oluşabiliyor. Halılarsa toz ve alerjen unsur üretiyor. Sigara dumanı, yanan şömineler, evcil hayvan tüyleri, konutta yetiştirdiğimiz bitkiler, meskenin iç ve dış boyası, elektronik eşyalar ve yeni mobilyalar da meskenin havasını kirletiyor. Bu nedenle sık sık havalandırmanın yanında iç yerin düzgün bir halde kimyasal olmayan gerçek paklık eserleriyle de temizlenmesi gerekiyor. 

Sağlıklı konut ortamını korumak için yanlışsız temizleme sistemlerine sahip olmak kıymetli. Konutunuzun sıhhati için kullandığınız teknolojik aletlerdeki HEPA filtreler, polen, bakteri, küf, toz akarı döküntüleri ve evcil hayvan kepeği üzere ince toz parçacıklarını yakalamada epeyce tesirli.  HEPA filtreler tek başına kimyasal dumanları yahut öteki gazlardan olan benzen, NO2 ve koku üzere uçucu organik bileşikleri (VOC) temizleyemeyebiliyor. Dyson hava temizleyici fanlar, 360° HEPA filtre ve faal karbon granül katmanlarının kombinasyonu sayesinde ultra ince parçacıkları ve havada bulunan ziyanlı uçucu organik bileşikleri yakalayabiliyor.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı