Küresel enerji görünümü, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın ilk yılında yeniden şekillendi

Rusya-Ukrayna Savaşı’nın geride kalan birinci yılında derinleşen güç krizinde global güç görünümü tekrar şekillendi. Rusya’nın güç dünyasındaki pozisyonunu kalıcı olarak kaybetme ihtimaliyle karşı karşıya olduğu bu periyotta, Avrupa’nın gaz tedarik güvenliğine ait belirsizlikler ise sürüyor.

AA muhabirinin, araştırma kuruluşu Zero Carbon Analytics bilgilerinden derlediği bilgilere nazaran, Avrupa Birliği’nin (AB) Rusya’dan gaz ithalatı yüzde 75 azaldı. Rus gazını yüklü olarak sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithalatıyla ikame eden AB ülkelerinde, LNG kapasitesi kısa vakitte değerli oranda genişledi.

AB’nin doğal gaz talebi 2022’nin ocak-eylül periyodunda yüzde 10 azalırken, talebin 2030’a kadar yüzde 43 azalması bekleniyor.

Küresel doğal gaz talebinin ise 2030’dan evvel pik yapacağı ve gelecek üç yılda elektrik talebindeki büyümenin yüzde 88’inin yenilenebilir kaynaklardan, yalnızca yüzde 1’inin fosil yakıtlardan karşılanacağı öngörülüyor.

Yüksek gaz ve kömür fiyatları nedeniyle elektrik maliyetleri tavan yaptı

Geçen yıl savaşın başlamasının akabinde daima artış göstererek rekor düzeye çıkan doğal gaz ve kömür fiyatları, elektrik maliyetlerindeki artışın yüzde 90’ını oluşturdu.

AB ocak-eylül periyodunda doğal gaz ithalatına 252 milyar avro öderken, bu sayı geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 286 yükseldi.

Rekor fiyatlar, en büyük LNG ithalatçıları ortasında yer alan Asya ülkelerinin talebini de vurdu. Asya bölgesinin LNG talebi 2022’de yüzde 7 azalışla son 7 yıldaki birinci düşüşü kaydetti.

Rusya petrol ambargosu nedeniyle her gün 280 milyon avro kaybediyor

Savaş nedeniyle Batılı ülkelerin Rusya’ya uyguladığı ambargolar, ülkenin bilhassa güçteki ticari ortaklarını ve ihracat destinasyonlarını değiştirirken, iktisadına de darbe vurdu.

Rus ham petrol ve petrol eserlerine uygulanan ambargonun Rus iktisadına günlük 280 milyon avroya mal olduğu hesaplanıyor. Rusya’nın Ocak 2022-Ocak 2023 devrinde petrol ve gazdan elde ettiği gelir yüzde 46 azaldı.

Hükümet harcamalarının savaş nedeniyle yüzde 59 arttığı hesaba katıldığında, Rusya’nın kamu açığı Ocak 2023’te 25 milyar dolar oldu.

“Rusya güç kartını oynadı ve kazanmadı”

Uluslararası Güç Ajansı (IEA) Lideri Fatih Birol, savaşın birinci yılında global güç piyasalarında görülen gelişmelere ait kaleme aldığı yazısında, Rusya’nın Avrupa’ya gaz tedarikinin savaş öncesi periyoda nazaran yüzde 80 azaldığını kaydetti.

Rusya’nın indirimli fiyat uygulaması sayesinde global piyasalara petrol ihracatının ise yalnızca kısıtlı oranda düştüğünü tabir eden Birol, “Rusya’nın gaz ve petrol gelirleri Ocak 2023’te 12 milyar dolar geriledi. Bu sayı geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 40 düzeyinde düşüş demek. Bu noktadan sonra Rusya’nın petrol ve gazdaki piyasa gücünün daha da düşeceğini göreceğiz. Rusya’nın global gaz ticaretindeki hissesi 2021’deki yüzde 25 düzeyinden 2023’te yüzde 13’e gerilerken, AB gaz talebindeki hissesi yüzde 40’tan yüzde 10’a düştü.” bilgisini paylaştı.

Birol, Rusya’nın petrol ve gaz üretimindeki düşüşlerin yanı sıra güç dünyasındaki pozisyonunu büsbütün kaybetme ihtimaliyle karşı karşıya olduğunu belirterek, “Bu yıldaki gelişmelerin birinci çıkarımı şu ki Rusya güç kartını oynadı ve kazanmadı. Şu anda yalnızca müşterilerini kaybetmiyor, yaptırımlar nedeniyle kilit teknolojilere ve finansmana erişimini de kaybediyor.” değerlendirmesinde bulundu.

Küresel elektrikli araç satışları yüzde 60 yükseldi

Ülkelerin güç güvenliğini sağlamak için Rus fosil yakıtlarına “temiz alternatif kaynaklar” bulduğunu belirten Birol, şunları kaydetti:

“Dünyada 2022’de devreye alınan yenilenebilir güç konseyi gücü yaklaşık yüzde 25 arttı. Global elektrikli araç satışları yüzde 60 yükseldi, güç verimliliği ve özellile Avrupa’da ısı pompası kurulumları büyüdü. Nükleer ise güçlü bir geri dönüşe imza atıyor. Tüm bu gelişmelere karşın, bilhassa Avrupa’da gaz ve petrol tedariki kırılgan durumda ve birçok belirsizlik mevcut. Rusya Avrupa’ya hala bir ölçü gaz gönderiyor. Bu akış büsbütün kesilebilir ve piyasalarda yeni baskılar yaratabilir. Dünyanın en büyük gaz ithalatçısı olan Çin’in Kovid-19 kısıtlarını kaldırmasının da gaz talebine ve piyasalara tesiri olacak. Bu da bilhassa alım gücü düşük ithalatçı ülkeler için zorlukları artırabilir.”

Avrupa’nın gaz depolarını doldurmak bu yıl daha güç olabilir

Veri ve niyet kuruluşu TransitionZero Bilgi Tahlilleri Lideri Seb Kennedy Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaşın pak güç dönüşümünü hızlandırdığını söz ederek, “Savaştan bu yana geçen bir yılda dünya çok daha değişken bir yer haline geldi ve güç piyasaları bunun en uygun örneği.” diye konuştu.

Bugün Avrupa gaz fiyatlarındaki nispi istikrarın yalnızca süreksiz bir rahatlama olduğunu ve fiyatlarda daha büyük dalgalanmaların kaçınılmaz olduğunu aktaran Kennedy, bilhassa Çin’in LNG talebindeki artışın tesiriyle AB’nin gelecek kış için gaz depolarını doldurmasının 2022’ye nazaran daha güç olacağını lisana getirdi.

Kennedy, AB’nin rüzgar, güneş ve batarya kullanımını iki katına çıkararak ve mesken yalıtımı üzere gaz talebini azaltma teşebbüslerini hızlandırarak ekonomik yarar elde etmesi gerektiğini vurguladı.