Oxford Üniversitesi’nden yeni sıtma aşısı: ‘Maliyeti birkaç dolar, dünyayı değiştirebilir’

James Gallagher, BBC Sıhhat ve Bilim Muhabiri

Oxford Üniversitesi’nden bilim insanları “devrimsel” potansiyele sahip bir sıtma aşısı geliştirdiklerini açıkladılar.

Deneylerde ölümcül hastalığa karşı yüzde 80’e varan muhafaza sağladığı belirtilen aşının önümüzdeki yıl piyasaya sunulması bekleniyor.

Bilim insanları, aşının maliyetinin düşük olduğunu ve halihazırda yılda 100 milyon dozdan fazla üretilmesi için mutabakata varıldığını açıkladı.

Sıtmaya son vermek için çalışmalar yürüten Malaria No More isimli yardım kuruluşu, bu gelişmeyle birlikte çocukların sıtmadan vefatının “yaşadığımız dönemde” son bulabileceğini açıkladı.

Sivrisinekler tarafından yayılan sıtma paraziti, harika karmaşık ve anlaşılması güç olduğu için tesirli aşıların geliştirilmesi bir yüzyıldan uzun vakit aldı.

Sürekli hareket halindeki bu gayenin bedenin içinde form değiştirmesi bağışıklık geliştirilmesini zorlaştırıyor.

Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), ilaç şirketi GSK tarafından geliştirilen birinci sıtma aşısının Afrika’da kullanılması için geçen sene tarihi bir adım atmıştı.

Ancak Oxford takımı, geliştirdikleri aşının daha faal olduğunu ve çok daha büyük ölçekte üretilebileceğini sav ediyor.

Lancet Bulaşıcı Hastalıklar mecmuasında yayımlanan sonuçlara nazaran, Burkina Faso’nun Nanoro bölgesinde 409 çocuk üzerinde yapılan deneyler, aşının üç başlangıç ??ve bir yıl sonra yapılan bir hatırlatıcı dozunun sıtmaya karşı yüzde 80’e varan müdafaa sağladığını ortaya çıkardı.

Neden bu kadar tesirli?

Başarıya ulaşan sıtma aşısı Prof Katie Ewer’in Oxford Üniversitesi’nde üzerinde çalıştığı 14’üncü aşı.

Ewer, BBC’ye verdiği demeçte bu noktaya gelmelerinin “inanılmaz derecede memnuniyet verici” olduğunu ve “bu aşının piyasaya sürülmesi halinde dünyayı değiştirme potansiyeline sahip olduğunu” söyledi.

GSK tarafından geliştirilen onaylı aşı, Oxford’da geliştirilen aşıyla benzerlikler taşıyor.

Her ikisi de paraziti karaciğere ulaşmadan evvel yakalayarak parazitin ömür döngüsünün birinci etabını hedefliyor ve bedende takviye oluşturuyor.

Aşılarda, sıtma parazitinden ve hepatit B virüsünden alınan proteinlerin bir kombinasyonu kullanılıyor lakin Oxford’un versiyonundaki sıtma proteini oranı daha yüksek.

Ekip, bu özelliğin bağışıklık sisteminin hepatit yerine sıtmaya odaklanmasına yardımcı olduğunu düşünüyor.

Imperial College London’da bulaşıcı hastalık epidemiyolojisi lideri Prof Azra Ghani, deneme sonuçlarının memnuniyetle karşılandığını lakin aşının sıtmayla kapsamlı uğraşta kullanılabilmesinin mali kaynak gerektireceği konusunda uyardı.

Prof Ghani, “Bu yatırım olmadan, sıtma konusunda son on yılda elde edilen kazanımları kaybetme ve hastalığın yine yükselişe geçmesi riskini alıyoruz.” dedi.

‘Maliyeti birkaç dolar’

Oxford Üniversitesi Jenner Enstitüsü müdürü Prof Adrian Hill, “Bu dataların, sıtma aşısı alanındaki en başarılı datalar olduğunu düşünüyoruz” dedi.

Ekip, önümüzdeki birkaç hafta içinde aşılarının onay sürecini başlatacak fakat en son karar, 4 bin 800 çocuk üzerinde yıl bitmeden yapılacak daha kapsamlı denemenin sonuçlarına bağlı olacak.

Dünyanın en büyük aşı üreticisi Hindistan Serum Enstitüsü, yılda 100 milyon dozdan fazla üretim yapmak için şimdiden sıraya girdi.

Prof. Hill, R21 ismi verilen aşının “birkaç dolara” mal olacağını ve “sıtma hastalığının vahim yükünü büyük ölçüde azaltabileceğini” söyledi.

Hill, aşının önümüzdeki yıl sonuna kadar kullanıma sunularak hayat kurtarmaya başlamasını umduklarını söylüyor.

Binlerce yıldır insanlığın karşılaştığı en büyük meselelerden biri olan sıtma çoğunlukla bebeklerin hayatını tehdit ediyor.

Yatak fileleri ve böcek öldürücüler üzere tedbirlere karşın hastalık hala yılda 400 binden fazla insanı öldürüyor.