Prof. Dr. Süleyman İrvan: Daha demokratik bir medya yasası mümkün

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görüşülmeye devam edilen ve 15 hususu kabul edilen Basın Kanunu ile ilgili yasa teklifinin olumlu ve olumsuz taraflarının bulunduğunu belirten Prof. Dr. Süleyman İrvan, meclisin yapılan tenkitleri ve teklifleri de dikkate alarak daha demokratik bir medya yasası yapabileceğini söyledi.

Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi Gazetecilik Kısım Lideri Prof. Dr. Süleyman İrvan, TBMM’de görüşülmeye devam eden, “Basın Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” hakkında değerlendirmelerde bulundu.

Prof. Dr. Süleyman İrvan, dün gece prestijiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 15 hususu kabul edilen yasa teklifinin olumlu ve olumsuz taraflarının bulunduğunu, meclisin yapılan tenkitleri ve teklifleri de dikkate alarak daha demokratik bir medya yasası yapabileceğini söz etti.

“İnternet gazeteciliğinin yasal çerçeveye kavuşması olumlu”

Prof. Dr. Süleyman İrvan, internet gazeteciliğini yasal çerçeveye kavuşturan unsurlar ile ilgili olarak şunları söyledi: “Bu yasa teklifinin birinci 18 hususu, 5187 sayılı Basın Kanunu’nda değişiklikler öngörüyor ve internet medyasını basın kanunu kapsamına alıyor. Bunu olumlu karşılıyorum. Türkiye’de internet gazeteciliği 1995 yılında başladı. 1995 yılından bugüne kadar geçen 27 yılda internet medyası gelişti, hatta neredeyse klâsik medyanın yerini aldı. Ancak buna karşın hala tanımlanmış, çerçevesi çizilmiş değildi. İnternet medyasında çalışan gazeteciler gazeteci kabul edilmiyor, gazetecilerin sahip olduğu kimi haklardan yararlanamıyordu. İnternet medyasında çalışan gazeteciler basın kartı alamıyordu. Bu sorunun çözümlenebilmesi için geçmişte kimi gayretler gösterilmişti, hatta 2012 yılında bir internet medyası yasa tasarısı da hazırlanmış fakat bir ara alınamamıştı. Bu teklif ile internet medyasında çalışan gazeteciler yasal olarak da gazeteci olarak kabul edilecekler. Bu güzel.” Tabirlerini kullandı.

“Basın Kartları Komisyonu’nda gazeteci meslek örgütleri tartıda olmalı”

Basın kartlarının dağıtımı için öngörülen Basın Kartları Komisyonu’nun yapısında Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığına geniş yetkiler tanındığını belirten İrvan, “Meclis Komitelerindeki görüşmeler sırasında Basın Kartları Komisyonu’nun üye sayısı 19’a yükseltildi, lakin bu üyelerin 11’i Bağlantı Başkanlığı tarafından belirleniyor. Halbuki bu komitede gazeteci meslek örgütleri tartıda olmalı ve İrtibat Başkanlığı tertip işini üstlenmeli. Kimin basın kartı alabileceği kararını Bağlantı Başkanlığı vermemeli. Demokratik ülkelerde basın kartları basın meslek örgütleri tarafından veriliyor. Fakat Türkiye’de bu yükün altından kalkabilecek bütçeye ve altyapıya sahip bir meslek örgütü yok. Bence basın kartlarının basım ve dağıtımının İrtibat Başkanlığı tarafından üstlenilmesinin bir sakıncası yok. Kâfi ki kimlerin kart alabileceğine ve kimlere kart verilmeyeceğine gazeteci meslek örgütleri karar verebilsin.” biçiminde konuştu.

“İnternet haber sitelerine birtakım yükümlülükler getiriliyor”

Yasa teklifinin 3. unsuru ile internet haber sitelerinin kayıt altına alınmasının amaçlandığını belirten Prof. Dr. Süleyman İrvan, haber sitelerinin künye bilgilerini vermelerinin olumlu olduğunu, ayrıyeten bu sitelerde yayımlanan haberlerin birinci kere yayımlandığı tarih ile güncelleme yapılmışsa güncelleme tarihlerinin de haberin üzerinde verilmesinin yerinde bir karar olduğunu söyledi.

“Öyle haber siteleri var ki ne sahibi aşikâr ne bağlantı bilgileri var. Bunların birtakım kurallara bağlanmasına karşı çıkmak yanlışsız değil” diyen Prof. Dr. İrvan, zati yasa teklifi ile ilgili tartışmalarda bu türlü bir karşı çıkışa da rastlamadığını tabir etti.

“Cevap ve düzeltme hakkının uygulanmasında meseleler çıkabilir”

Yasa teklifinin 7. Unsurunun, internet haber sitelerinde uygulanacak yanıt ve düzeltme prosedürünü tanımladığını lakin uygulamada birtakım meseleler çıkabileceğini belirten Prof. Dr. Süleyman İrvan şunları söyledi:

“Yasa teklifi kabul edilip uygulamaya konduğunda birtakım haber sitelerinin ana sayfaları karşılık ve düzeltme metinleriyle dolabilir. Neden? Zira 5187 sayılı yasanın 14. unsuruna yapılan ekte şöyle deniyor: ‘İnternet haber sitelerinde ise ziyan gören kişinin düzeltme ve karşılık yazısının; sorumlu müdür, hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç bir gün içinde, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, URL ilişkisi sağlanmak suretiyle, birebir puntolarla ve tıpkı formda yayımlamak zorundadır.’ Düzenlemenin olumlu tarafı, karşılık ve düzeltme metinlerinin ana sayfada yalnızca 24 saat kalacak olmasıdır. Aksi takdirde kimi haber sitelerinin ana sayfaları karşılık ve düzeltme metinleriyle dolu olabilirdi.”

“Teklifin 5 unsuru Basın İlan Kurumu Kanunu’nda değişiklik öngörüyor”

Yasa teklifinin 19, 20, 21, 22 ve 23. Hususlarının Basın İlan Kurumu Kanunu’nda değişiklikler öngördüğünü belirten Prof. Dr. Süleyman İrvan, bu değişikliklerle haber sitelerinin de resmi ilan ve reklam alabilir hale geleceğini söyledi.

“Bunu olumlu karşılamakla birlikte birtakım problemlere da işaret etmek istiyorum” diyen Prof. Dr. İrvan şunları söz etti:

“Sorun şudur: Türkiye’de resmi ilân ve reklam pastası aşikardır. Basın İlan Kurumu genel Müdürü Cavit Erkılınç’ın 29 Eylül 2022 tarihinde İstanbul’da düzenlenen bir toplantıda yaptığı açıklamaya nazaran, mevcut durumda 953 gazete resmi ilan ve reklam alabilmektedir. Artık bu sayıya haber siteleri de eklenecektir. 2021 yılında Emre Kızılkaya ve grubu tarafından yapılıp Journo’da yayımlanan bir araştırma haberine nazaran Türkiye’de 6 bin 500’den fazla haber sitesi bulunmaktadır. Şayet resmi ilan ve reklam pastası birebir kalacaksa her bir haber mecrasında düşecek hisse da doğal olarak azalacaktır. Bu durumun basılı gazeteler aleyhine işleyeceğini ve birçok mahallî gazetenin kapanmasına yol açacağını öngörüyorum.”

“29. unsur yasa teklifinden çıkartılmalı”

Yasa teklifinin en sıkıntılı unsurunun 29. unsur olduğunu belirten Prof. Dr. Süleyman İrvan, şunları söyledi:

“Bu husus, aldatıcı bilgiyi yayma kabahati olarak yeni bir kabahat tanımlıyor. Unsurun tam hali şöyle: ‘Sırf halk ortasında kaygı, endişe yahut panik yaratmak saikiyle; ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu tertibi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe muhalif bir bilgiyi kamu barışını bozmaya elverişli formda alenen yayan kimse bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.’ Her ne kadar kabahat objektif kriterlere bağlanmış üzere görünse de uygulamada önemli sıkıntılara yol açacağını, bu hususa karşı gösterilen reaksiyonların dikkate alınması gerektiğini ve hususun geri çekilmesinin daha gerçek olduğunu düşünüyorum.”

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı