Travmatik olaylar çocukları nasıl etkiliyor

Kaza, savaş, afet ve terör üzere travmatik olayların teğe bir yaşanmasının bilhassa çocuklar üzerinde olumsuz tesirleri olduğunu belirten Psikiyatri Uzmanı Dr. Melek Beğenilen Luş, çocukların hislerinin anlaşılması gerektiğini söyledi. Ebeveynlerin telaşının çocuklara da yansıdığını tabir eden Dr. Melek Beğenilen Luş, savaş, kaza ve afetler üzere olumsuz hayat olaylarına maruz kalmanın Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB) üzere psikiyatrik bozukluklar ile bağlı olduğunu söyledi.

Üsküdar Üniversitesi NP Etiler Tıp Merkezi Psikiyatri Uzmanı Dr. Melek Beğenilen Luş, maden ve iş kazaları, savaşlar, afetler ve terör olayları üzere beklenmeyen vakitlerde yaşanan olayların bilhassa çocuklar üzerindeki tesirlerine işaret etti.

Ebeveynlerin tasası çocuğa yansıyor

Dr. Melek Beğenilen Luş, televizyon ve toplumsal medya başta olmak üzere farklı medya araçlarından verilen haberlerin çocuklar üzerinde olumsuz tesirler oluşturduğunu söyledi.

Savaş, terör olayları, kazalar ve yarattıkları tehlikeler konusunda çocuklarla konuşmanın kolay olmadığını kaydeden Dr. Melek Beğenilen Luş, “Çocuklar ekseriyetle ebeveynlerinin yahut onunla ilgilenenlerin hislerini kopyalarlar. Ebeveynler o durumla ilgili huzursuzsa muhtemelen çocuk da huzursuz olacaktır. Bilhassa küçük çocuklar sözel bağlantıdan çok görsel irtibatı tercih ediyorsa o olayın mevzu edildiği fotoğraflar de yapabilir. Çocuk zati çok telaşlı, endişeleri olan, etrafında gördüğü her durumdan endişe üreten bir çocuksa o vakit hususla ilgili izlediği bütün haberler onun telaş ve tasaya kapılmasına neden olabilir.

Çocuklar hislerini manalı bir formda ortaya koyamayabiliyor

Dr. Melek Beğenilen Luş, “Kazalar, savaşlar üzere yetişkinlerin de dehşete düştüğü felaketlerde elbette tek sorunlar ruhsal problemler değildir. Çocuklar his ve niyetlerini yetişkinler üzere manalı formda ortaya koyamayabilirler. Hasebiyle uzun vadede davranışsal sorunlar göstermeleri daha muhtemel bir durumdur. Birtakım obsesyonlar görülebilir öfke ve saldırganlık, uzun müddet sonra bile anne ya da babadan ayrılırken sık ağlama, okula gitmekten ve aileden ayrılmaktan korkma üzere belirtiler gösterebilir. Hüzün, endişe öfke üzere duygusal ya da yerinde duramama, içe kapanma üzere davranışsal yansılar görülebilir.” dedi.

Dikkat ve konsantrasyonda azalma görülebilir

Bazı çocukların yaşından küçükmüş üzere davranabileceğini kaydeden Dr. Melek Beğenilen Luş, “Okul çocuklarında dikkat ve konsantrasyonda azalma görülebilir. Uykuda bozulmalar, kâbus görmeler ya da karın ağrısı, baş ağrısı üzere fizikî belirtiler olabilir ve en değerli kayıpları da inanç bağlantıları sorunu olur. Öbür insanlara ilerleyen vakitlerde güvenmekte zorlanırlar.” dedi.

Psikiyatrik bozukluklar oluşabiliyor

Savaş, kaza ve afetler üzere olumsuz hayat olaylarına maruz kalmanınTravma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB) üzere psikiyatrik bozukluklar ile bağlı olduğunun belirtildiğini söz eden Dr. Melek Beğenilen Luş, “Özellikle savaş sonrası göç etmeye mecbur bırakılan ya da bir kazayı teğe bir yaşayan çocuklarda depresyon ve dert bozukluklarının görüldüğünü bildiren yayınlar bulunmaktadır. Maalesef yetişkin periyotlara geldiklerinde bile tam çözülmeyen çeşitli ruh sıhhati sorunlarıyla baş etmek zorunda kaldıkları görülmektedir.” dedi.

Özel ihtiyaçlı çocuklar daha fazla etkilenebiliyor

Otizm ve DEHB üzere çeşitli bozuklukların eşlik ettiği ya da özel ihtiyacı olan zihinsel engelli çocukların da travmaya maruz kaldıklarını ve travmanın yıkıcı tesirlerine karşı çok daha kırılgan bir konumda olduklarını tabir eden Dr. Melek Beğenilen Luş, “Özellikle vefat algısı olmayan otizmli bireyler için yaşananalar telaş seviyelerini çok arttırabilir. Regresyon yani geride bırakılan bir davranış örüntüsüne geri dönülmesi gözlemlenebilir. Tuvalet eğitiminde gerileme, gerginliğe bağlı olarak idrar ve dışkı kaçırma, kendine ziyan verme, diğerlerine karşı şiddete yönelme ile karşılaşılabilecektir. Yaşama duydukları inanç güçlü olmayan otizmli bireylerin, travma sonrası davranışları için de kesinlikle bir uzmandan görüş ve takviye alınmalıdır.” dedi.

Çocuğun sorularına açık halde cevap verilmelidir

Savaş, kaza ya da afet üzere harika durumlarda yetişkinlerin çocuklarıyla konuşmasının ve dayanak olmasının çok kıymetli olduğunu kaydeden Dr. Melek Beğenilen Luş, “Konuyu görmezden gelmek yahut kaçınmak, çocukların kendilerini yalnız ve daha çok korkmuş hissetmelerine yol açabilir. Ebeveynlerin çocuğun sorularına açık ve dürüst karşılıklar vererek olanları anlamasına yardımcı olmaları epey değerlidir. 7-8 yaşın altındaki çocukların karmaşık sıkıntıları çözemeyecekleri ve soyut kavramları anlayamayacakları unutulmamalıdır. Hasebiyle mevt üzere soyut kavramları duyduğunda annelerinin ya da babalarının ölebileceğinden endişelenmeye başlarlar. Bu nedenle diyalog olabildiğince kolay tutulmalıdır. Anlayabileceği sözler seçilmelidir. Onlar konuşmadığı takdirde zorla konuşmaya çalışılmamalıdır. Çocuk 8-11 yaşlarındaysa, muhtemelen haberlerde yahut okulda neler olduğunu duyacaktır. Bu nedenle kendisi istemese de çocukla bir konuşma yapılması gerekli olacaktır. Yapılacak konuşmada diyaloğun kolay tutulması ve mevzudan genel sınırlarıyla bahsetmek kâfi olacaktır. Çocuklar gereğince büyükse (ergen-genç) ne olduğu açıklanmalıdır.” dedi.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı