Türkiye’de Yoksulluk: Bir Kovalamaca Hikayesi!

Türkiye Personel Sendikaları Konfederasyonu (Türk-İş), Ankara’da dört kişilik bir ailenin Haziran ayında yapması gereken besin harcamasının aylık yüzde 0.10 arttığını duyurdu. Yıllık bazda ise bu artış yüzde 62.30 olarak gerçekleşti. Türk-İş datalarına nazaran, dört kişilik bir ailenin açlık sonu Haziran ayında 10,373 TL’ye yükseldi, yoksulluk hududu ise 33,789 TL’ye çıktı.

Rapor, hane gelirinin ortalama yüzde 22.8’inin besin harcamalarına ayrıldığını ve en düşük yüzde 20’lik gelir dilimindeki hanelerin ise besin harcamalarının yüzde 35.8’ini karşılamak zorunda kaldıklarını ortaya koydu.

Araştırmaya nazaran, bekar bir çalışanın yaşama maliyeti ise 13,471 TL’ye ulaştı. Türk-İş açıklamasında, “Türkiye’nin para ve maliye siyasetlerinde rasyonel bir tabana dönme seçeneklerini uygulaması durumunda, tercihlere bağlı olarak, bu siyaset değişikliklerinin kişi başına fiili ferdî tüketimi azaltabileceği” sözüne yer verildi.

Bana Yoksulluğun Fotoğrafını Çizebilir Misin?

Yoksulluğun fotoğrafını çizmek elbette mümkün. Üstelik bu resmi en hoş çizebileceğiniz yer İstanbul’da öylesine seçilmiş bir gecekondu mahallesi de olmak zorunda değil. Yoksulluk ve açlık global bir sorun, Türkiye, Amerika, Almanya, Fransa… Dünyanın bütün ülkelerinde yoksulluk daima vardı ve ne yazık ki daima var olacak…

Türkiye için yoksulluğun tablosunu çizmek yahut fotoğrafını çekmek bizim başarabileceğimiz bir şey değil. Lakin bunun grafiğini göstermemiz mümkün.

İşte bu grafik Türkiye’nin açlık ve yoksulluğunun grafiği. Daima artan fiyatların, daima artan fiyatlara yetişmeye çalışması, nadiren de olsa yetişmesi ve birden fazla vakit altında kalması…

Türk-İş sendikasının her ay bir evvelki aya dair açıkladığı yoksulluk ve açlık sonuna dair dataları baz alırsak, Türkiye’de 4 kişilik bir ailenin açlık hududunun üstünde kalması için kazanması gereken fiyatı ve tıpkı ailenin ‘yoksul’ kategorisine girmemesi için kazanması gereken fiyatın daima arttığını görüyoruz. Bu bilgi aslında negatif enflasyonun olmadığı her ülkede daima yükselme eğilimdedir. Yüksek enflasyonun olduğu ülkelerde yoksulluk ve açıklık hududu süratle artarken, İskandinav ülkelerinde ve Kıta Avrupası’nda bu oran daha düşüktür. Zira enflasyon bu ülkelerde ekseriyetle maksat seviye olan yüzde 2’ye yakındır.

Yukarıdaki grafik 2021 yılından itibaren bize Türkiye’de Ankara’da yaşayan 4 kişilik bir ailenin açlık ve yoksulluk hududunu, bununla birlikte de kişi başı minimum fiyatı gösteriyor.

2021 yılının başından 2022 yılı başına kadar olan aralıktaki bilgilere dikkat! 1 taban fiyat, 4 kişilik bir ailenin asgarî yiyecek ve içecek masraflarını karşılayabilecek seviyedeydi. Ayrıyeten 4 kişilik bir ailenin tamamı o periyoda ilişkin minimum fiyatla çalışırsa, yoksulluk hududunda üstüne çıkabiliyordu. Yoksulluktan kurtulmak için yaklaşık 4 kişinin çalışıyor olması pek iç açıcı bir durum olmasa da yeniden sonraki devirde gerçekleşecek olan süratli yoksullaşmaya nazaran optimist bir tablo çiziyor.

2022 yılının başından itibaren ise minimum fiyatın açlık sonunun altında kalmaya başladığını görüyoruz. Bu devirde taban fiyata yapılan artırımlar, fiyatların besin alım gücü bakımından 2021 seviyesine çıkmasına yetmemişe benziyor. Bununla birlikte 2023 yılında son yapılan minimum fiyat artırımı öncesinde de 4 kişilik bir ailenin tamımının minimum fiyatla çalışması durumunda bile ‘yoksulluk sınırının’ istikrarlı bir formda altında kaldığını söylemek mümkün.

Hatta bunun da bir grafiğini çizmek mümkün.

Bu grafikte anlaşılması gereken tek şey ise yeniden 2021 yılından sonra görülen bozulmanın, ücretliler üzerinde yarattığı tesir. O denli ki 2021 yılının bir periyodunda 4 kişilik bir ailenin fakir sayılmaması için, konutuna yaklaşık 5 tane minimum fiyat girmesi gerekiyordu. Yani 4 kişinin toplam 5 adet işten minimum fiyat alması… Yeni evlenen bir çift ve şimdi 0 ila 3 yaş ortası olan iki çoçuğunu hayal edin. Bu çiftin fakir sayılması için anne ve babanın ortalama olarak taban fiyatlı 2,5 işte çalışması yahut minimum her ikisinin de 1 işte çalışıp taban fiyatın 2 katı para kazanması gerekiyordu.

Peki bu bozulmanın sebebi ne?

Net bir formda belirtmek gerekirse, enflasyon…

Bu gördüğünüz grafik, Türkiye’nin enflasyon röntgeni ve röntgene baktığımızda çok iç açıcı bir tablo gördüğümüzü söylemek büyük bir palavra olacaktır.

Türkiye’nin yıllık enflasyonunun uzun devirli yani 5 yıllık ortalamasını aldığımızda, enflasyonun çoklukla 8,70 ila 9 ortasında olduğunu görüyoruz. Grafikteki kırmızı çizgi bu 5 yıllık ortalamayı tabir ediyor. 2010 yılından itibaren bakarsak, mavi çizgi olan yıllık enflasyon oranının kırmızı çizgiyle çabucak hemen paralel bir biçimde ilerlediğini hatta vakit zaman yıllık enflasyonun bu ortalamanın altında kaldığını görüyoruz. Grafiğe daha ayrıntılı bakıldığında, 2016 sonu 2017 yılı başlarında başlayan ortalamadan sapma görülebiliyor. Nihayetinde enflasyonun ortalama olarak yükseldiğini de kırmızı çizgiden anlamak mümkün…

İşte tam burada 2021 sonuna dikkat edilmesi gerekiyor. Ortalamadan fevkalade bir sapma ve enflasyonun durdurulamaz yükselişi… 5 yıllık enflasyon ortalamasının yüze 8,7’lerden yüzde 29’a kadar sıçraması…

Kriptokoin okuyucularına tahminen yoksulluğun tablosunu çizmek yahut ünlü fotoğraf sanatkarı Orta Güler’in yaptığı üzere fotoğrafını çekmek mümkün olmayabilir. Lakin bunun grafiklerini çıkartmak mümkün…

İşte bu yoksulluğun ‘sebep – sonuç’ bağına dayanan grafiğidir…