Türkiye’nin Web3 Karnesi Çok Parlak Değil

Türkiye’de blokzincir teknolojilerinin yaygınlaşması için fiyatsız eğitimler veren ve projeler geliştiren Web3 Teknolojileri Derneği Lideri Buğra Ayan, Kriptokoin.com’a özel konuştu. “Mesele daima para kazanma yahut bir teknoloji ekseninde ele alınıyor. Meğer asıl sorun, 1985’ten beri yazılan metinleri okuduğunuzda internetin bu yeni halinde büsbütün farklı bedelleri ve kültürü olan bir dünya inşa etmek” diye konuşan Ayan, kripto paralardan para kazanma gayesiyle Web3 teknolojileri ortasında net bir ayrım yapıyor.

Web3 Teknolojileri Derneği ne vakit kuruldu? Kaç üyeniz var? Misyonunuz nedir?

Yaklaşık bir buçuk yıl oldu kurulalı. Derneğin görevi bir çeşit lego. Satoshi, Bitcoin’i merkeziyetsiz bir teknoloji olarak duyurdu ancak bunu Bitcoin.org’ta yayımladı. Hasebiyle derneğin çok fazla üyeyi içine alma ya da hiyerarşik bir yapılanmaya gitme üzere bir maksadı yok. Derneğin hedefi tıpkı Bitcoin.org üzere lego görevi görmek. Esasen merkeziyetsiz teknolojide bir derneğin faaliyet göstermesi biraz paradoksal bir durum. Ama Bitcoin’i icat edince Bitcoin.org’a koymak zorundaysan, bazen bu tıp lego kesimlerine da gereksinim doğuyor. İsviçre’deki Web3 Vakfı da bunu yapıyor. O yüzden Derneğin Türkiye’deki ekosistemdeki herkese erişme, herkesle partnerlik yapma gücü var. Yaptığımız bütün etkinliklerde merdivenler bile doluyor. Ancak üye sayısını artırmak üzerine hırçın bir siyasetimiz yok.

Web3 Teknolojileri Derneği Lideri Buğra Ayan

Derneği kurmaktaki birinci emeliniz neydi?

Burada problemin yanlış bir eksende alındığını fark ettik. Sıkıntı daima para kazanma yahut bir teknoloji ekseninde ele alınıyor. Meğer asıl sorun, 1985’ten beri yazılan metinleri okuduğunuzda internetin bu yeni halinde büsbütün farklı bedelleri ve kültürü olan bir dünya inşa etmek. Münasebetiyle bu denklemin içinde Türkiye’nin ve Türk bilişim topluluğunun güçlü olarak yer alması için probleme farklı bir açıdan yaklaşılması gerektiğini fark ettik. Biz de ilhamı Polkadot’un kurucusu Gavin Wood ve İsviçre’deki Web3 Vakfı’ndan aldık. Web3’ü olağanlaştırmak ve bu alana dikkat çekmek ismine bu derneği kurduk. Yoksa ismini Kripto Para Derneği koyabilirdik.

Derneğin faaliyetlerinden bahsedebilir misiniz?

Web3 teknolojileri konusunda Türkiye’de insan gücü oluşturma, istihdamı artırma, fiyatsız eğitim kaynakları oluşturma mevzularında faaliyet gösteren bir STK’yız. Blokzincir ve kripto paraların üstünde bu sıkıntının toplumsal ve toplumsal bir katman olduğunu düşünerek, Web3 odağına sıkıntıyı çektik. Yaptığımız çalışmalar da aslında bu biçimde ayrışıyor: Örneğin Birleşmiş Milletler’in sürdürülebilir kalkınma gayelerine yönelik blokzincir nasıl kullanılabilir? Blokzincirle açlık ve iklim krizi üzere global problemleri nasıl ele alabiliriz? Bu bahiste bir tepe gerçekleştirdik ve çıktısı da bir kitap haline geldi. Önümüzdeki aylarda yayımlanacak. Bunun dışında bir lise Web3 tepesi yaptık yaklaşık bin kişi katıldı. Orada da bu teknolojileri lise yaşlarından itibaren nasıl ele alınacağına dair çalışmalar yaptık. Önümüzdeki periyotta Web3 Derneği’nin odağında iki şey olacak: İstihdamı artırma ve fiyatsız eğitim. Kaynakları geliştirmeye yönelik çalışıyoruz, web3ogren.com’u açtık bu vesileyle. Fiyatsız, üyeliksiz, reklamsız bir platform burası.

Artık Türkiye’deki topluluğu dünyadakilerle birleştirecek ve köprü görevi görecek yeni bir projeye de başlayacağız. Bilhassa Türkiye’de yaşayan yabancılar ve yurt dışında yaşayan Türklere odaklanarak bir proje yaparak, Türkiye kripto ekosistemi için bu insanların köprü görevi görmesini sağlayacağız.

“Bitcoin’e yalnızca para olarak bakmak zayıf bir benimsenme göstergesi”

Türkiye’de kripto benimsenmesinin epeyce yüksek olduğunu, dünyada birinci sıralarda olduğumuzu biliyoruz. Web3 Teknolojileri Derneği, kripto paralar ve blokzincir teknolojileri ortasında nasıl bir ayrım yapıyor? Nasıl bir yaklaşım sergiliyorsunuz?

Çok hoş bir soru, teşekkürler. Benimsenmeden kastımız nedir bunu uygun anlamamız gerekiyor. Burada benimsenmeden kasıt, ‘burada bir kripto para var ve ben paramı 10 katına çıkaracağım’ ise bu, altı dolu bir benimsenme değildir. Çok tehlikeli bir benimsenmedir. Şayet o teknolojiyle günlük sorunlarımı çözebiliyorsam bu, biraz daha âlâ bir yaklaşımdır. Lakin tekrar de altı biraz boştur. Şayet toplumsal bir benimsenmeden bahsediyorsak, yani benim hayatımı kolaylaştıran, dünyadaki toplumlar ortası sonları azaltan ve o toplumların birbirine karşı empati kurmasını sağlayan bir teknoloji ortaya çıkıyorsa bu, güçlü bir benimsenmedir. Yani Bitcoin’e para olarak bakarsak bu, zayıf bir benimsenmedir. Şayet Bitcoin’e teknoloji olarak bakarsak bu, orta düzey bir benimsenmedir. Bitcoin’e dijital bir insan hakları manifestosu olarak bakarsak bu, geri dönüşü olmayan bir benimsenmedir. Hasebiyle Türkiye’deki benimsenmenin kripto para seviyesinde olduğunu görüyorum. Derneğin gayretleri da blokzincir teknolojisinde bahsettiğim güçlü bir benimsenmeye kaymasına tarafında. İkisini de farklı tutuyoruz net bir biçimde.

“Kripto benimsenmesi yalnızca enflasyon ve yüksek döviz kuruyla açıklanamaz”

Sizce bunun altında yatan sebepler neler? Yalnızca yüksek enflasyon ve döviz kurundaki artış bu tabloyu açıklamakta kâfi midir?

Bu sorunun karşılığını Satoshi, Genesis Block’ta yazdığı küçük notta bize veriyor: “Ne olursa olsun, vakit geçtikçe bütün ülkelerde fizikî varlıklar bedel kaybedecek. Biz ona rağmen arzı korunan bir dijital varlık üretiyoruz.” Hasebiyle her iki başlığın tüm dünyada gerçekliği var: Yani ülkelerdeki enflasyon ya da insanların çabuk para kazanma hırsı. Fakat her ikisi olsa da günün sonunda maçın skorunu belirleyen konu, o üretilen teknolojinin topluma sunduğu artılar. Google olmadan ya da cep telefonu olmadan nasıl yaşıyorduk diye soruyorsak, bunun sebebi bu teknolojilerin bizlerin günlük hayatına sunduğu güçlü yararlar. O güçlü yararları oluşturmadığınız surece, isterse hiç enflasyon olmasa da biz bu teknolojinin güçlü benimsenmesini sağlayamayız.

“Şirketlerin metaverse yatırımlarının içi boş”

Özel kesimde Web3 teknolojilerine yönelik ilginin arttığı malum. Ama büyük bir çoğunluğu pazarlama saikleriyle Metaverse yatırımları yapmaktan öte gidemiyor. Özel dalın Web3 teknolojilerine dair yaklaşımını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Biz bu sineması iki kez izledik. Birincisinin yani Web1’in sonlarına yetiştim. Web2’yi çok içimde yaşadım. 2009 yılında toplumsal ağlarla ilgili üniversite ikinci sınıfta kitabını yazdım. Toplumsal ağlar ve tarihini yazarken tüm dünyadaki ağları inceledim ve o sırada şunu gördüm: Teknolojik benimsenmede otoriteler en geriden gelir. Zihninizde otoriteyi yalnızca bir devlet olarak konumlandırmamak gerekiyor. Şirketlerin metaverse üzerinden bu alana dahil olmasını içi boş görüyorum. Teknolojiyi kullanarak tüketiciyle marka bağını güçlendirebiliyorsa, güçlü bir benimsenmeden bahsedebiliriz. Fakat şirketler şimdi buna çok yaklaşmadı. Ben yerlerinde olsam, olabildiğince disiplinler ortası bir Ar-Ge grubu kurup, grubun çıktılarına bakarım. Markanın Web2’den Web3’e dönüşümü için baş yorardım. Lakin yöneticilerin bu yolun deneysel olduğunu ve birçok vakit hüsranla sonuçlanabileceğini bilmeleri gerekiyor. Yoksa bir manası yok. Özel kesim tarafındaki benimsenmenin altının dolu olduğunu düşünmüyorum.

“Finansal okuryazarlık yavaş gidiyor”

Kamu kurumlarının Web3 teknolojilerine yaklaşımını nasıl görüyorsunuz?

Bilişime odaklanan kamu kurumlarıyla çalışmalar yapıyoruz. Bilgi Teknolojileri ve Bağlantı Kurumu’nun (BTK) akademisinde blokzincir eğitimleri yapıldı. Keza BTK, Web3 Tepesi gerçekleştirdi ve buraya 17 üniversiteden iştirak gerçekleşti. Kamudaki çalışmaları özel kesime kıyasla bir tık daha güzel görüyorum. Dijital Dönüşüm Ofisi’nin hackathon düzenlemesi ve mükafatları de birinci kez kripto parayla vermesi kıymetliydi. Yeniden Dijital Dönüşüm Ofisi’nin bu mevzuda kelamlık yayımlaması ve BTK’nın eğitimler vermesi üzere mevzuları çok makul buluyorum. Aslında mühendisler burada düzgün bir halde teknolojik katmanda bir şeyler yapmaya çalışıyor. Teknolojik katmanda çok olumlu gelişmeler var. Ankara Üniversitesi’nde NFT dersi veriyorum ve blokzincir teknolojilerinin akademiye taşınarak birçok üniversitede ders olarak konulmasını epeyce olumlu buluyorum. Toplumsal benimsenmede önümüzdeki pürüz finansal okuryazarlık tarafının yavaş gitmesi. Şunu görüyoruz: Hiçbir altı dolu olmayan proje üç tane lokal esnafın camına yapıştırıp ve ‘Burada X kripto para geçiyor’ diyerek, insanları dolandırmaya çalışıyorlar. Dünyadaki örneklerle kıyasladığımızda fakat Türkiye’yi bilhassa teknolojik katmanda bir tık daha uygun görüyorum. Keza Cumhurbaşkanı’nın blokzincirle alakalı iki tepeye katılması da epey olumlu.

Blokzincir teknolojilerinin e-devlet uygulamalarında yakın vakitte göreceğimize dair açıklamalar yapıldı. Sizce blokzincirin yararlarını en azından devletle iş yaparken görebilecek miyiz?

E-devlet çok büyük bir proje, münasebetiyle bir yerinde blokzincir kullanılabilir. Lakin şu var: Dünyadaki bu stil akademik çalışmalara baktığımızda, çoklukla bu şekil teknolojiler en son bu basamağa gelir. Evvel blokzinciri peynir alırken kullanmamız lazım. Daha sonra tapu kayıtlarına geçilir. Teknolojik kırılmayı sağlayan konu, bu usul resmi sitelerde kullanılması değil. Teknolojiden uzak kesitleri bir motivasyonla içine dahil edebilmesidir.